Yatırımda Yapılan Hukuki Hatalar ve Önleyici Stratejiler

Girişimcilik ekosisteminde yatırım süreci, çoğu zaman bir başarı ölçütü olarak algılansa da hukuki açıdan son derece karmaşık ve çok katmanlı bir yapıdır. Girişimcilerin ya da yatırımcıların yalnızca ekonomik beklentiler üzerinden ilerlemesi, sözleşmesel, kurumsal ya da ortaklık bazında ciddi hukuki sorunların doğmasına sebep olabilmektedir. Uygulamada sıklıkla karşılaşılan hatalar, hem yatırım sürecini baltalamakta hem de uzun vadede şirketin kurumsal yapısını zedelemektedir. Bu yazıda, girişim-yatırım ilişkisinde yapılan temel hukuki hatalar tespit edilecek ve bu hataların doğurabileceği sonuçlar ile birlikte önleyici stratejiler ortaya konacaktır.

Hukuki Hazırlık Yapılmadan Yatırım Görüşmelerine Başlamak

En sık yapılan hatalardan biri, girişimcinin yatırım görüşmelerine hukuki hazırlık yapmaksızın başlamasıdır. Ortaklık yapısının belirsizliği, geçmişte yapılmış pay devirlerinin usule uygun olmaması, fikri mülkiyet haklarının şirkette değil kurucularda kalması gibi durumlar yatırımcı nezdinde ciddi güvensizlik yaratır. Bu tür eksiklikler, due diligence sürecinde ortaya çıkar ve yatırımcıyı ya süreçten vazgeçmeye ya da yatırım koşullarını ağırlaştırmaya zorlar.

Bu nedenle girişimin yatırım almaya hazır hale gelmesi, yalnızca bir iş planı değil; hukuki bir yapılandırma sürecidir. Tüm sözleşmelerin, şirket kayıtlarının, çalışan belgelerinin ve fikri hak sahipliğinin denetlenmesi ve eksikliklerin giderilmesi bir ön koşul olarak ele alınmalıdır. Bu sürece yatırım öncesi hukuki temizlik (legal housekeeping) denir ve en ideal yatırım görüşmesi, bu sürecin tamamlandığı aşamada başlar.

Sözleşmesel Detayların Yetersizliği veya Göz Ardı Edilmesi

Bir diğer yapısal hata, yatırım sürecinde kullanılan sözleşmelerin yüzeysel, eksik ya da örnek metinlerden ibaret olmasıdır. Özellikle yatırım sözleşmeleri ve hissedarlar sözleşmeleri, şirketin gelecekteki yönetim dinamiklerini, ortaklık ilişkilerini ve kriz senaryolarını düzenleyen ana belgeler olduğu için büyük önem taşır.

Bu belgelerde yer almayan ya da hatalı düzenlenen hükümler, ilerleyen dönemlerde ortaklar arası çatışmaları derinleştirir. Örneğin yönetim kurulunda temsil hakkının sözleşmede tanımlanmaması, kar payı dağıtımı ilkelerinin açık şekilde belirtilmemesi, pay devrine ilişkin kısıtlamaların net olmaması gibi unsurlar, taraflar arasında güvensizlik ve ihtilafa neden olur. Bu tür durumlar, şirketin ileride yatırım almasını da zorlaştırır.

Önleyici olarak, yatırım sürecinde kullanılacak tüm sözleşmelerin şirketin özel durumuna göre özgünleştirilmesi ve her maddenin olası senaryolarla test edilmesi gerekir. Hazır şablonlar üzerinden ilerlemek, ancak uzman denetimiyle mümkündür.

Değerleme ve Hisse Oranı Üzerinden Yapılan Aceleci Kabul

Yatırım sürecinde bir diğer yaygın hata, değerleme ve hisse oranları konusunda müzakere zeminini yeterince kullanmadan aceleci biçimde karar verilmesidir. Girişimciler, yatırım alma heyecanı ile şirketin değerlemesini olduğundan düşük kabul edebilir, bu da gereğinden fazla pay devri ile sonuçlanır. Ancak bu durum, şirketin ileriki turlarında kurucu ortakların kontrol gücünü kaybetmesine ve yatırımcının aşırı ağırlık kazanmasına neden olabilir.

Hukuki açıdan bu tür pay kayıpları, gelecekte şirket yönetiminin değişmesine, kurucu ekibin dışlanmasına ya da şirketin stratejik kararlarının yatırımcı tekeline geçmesine zemin hazırlar. Bu tür dengesizlikler, erken dönem sözleşmelerdeki önlem mekanizmalarıyla engellenebilir. Örneğin kurucu paylarının sulandırılmaya karşı korunması (anti-dilution), oy hakkı sınırlamaları, veto haklarının belirli şartlara bağlanması gibi yöntemler kullanılabilir.

İmtiyazların Aşırı Geniş Tanımlanması

Yatırımcılara verilen pay imtiyazlarının ölçüsüz ve dengesiz tanımlanması, şirketin iç denetimini ve eşitlik ilkesini zedeleyici sonuçlar doğurabilir. Özellikle veto hakkı, yönetim kurulu atama yetkisi, oyda çoğunluk ya da kar payı önceliği gibi imtiyazlar, sözleşmede yeterince sınırlandırılmadığında yatırımcının mutlak kontrol sağlamasına neden olabilir.

Bu durum, diğer ortakların karar alma süreçlerinde devre dışı kalması, şirketin esnekliğini yitirmesi ve kurumsal çatışmaların artması ile sonuçlanabilir. Önleyici olarak her imtiyaz için sınır, koşul ve geçerlilik süresi belirlenmeli, söz konusu imtiyazların şirketin azınlık haklarını ihlal etmediğinden emin olunmalıdır.

Çıkış Stratejisinin Tanımlanmaması

Yatırım sözleşmelerinde en çok ihmal edilen konulardan biri de yatırımcının çıkış sürecine dair net bir planın olmamasıdır. Exit stratejisinin tanımlanmaması, yatırımcının paylarını hangi şartlarda devredebileceği, kurucu ortakların bu durumda ne tür haklara sahip olacağı gibi soruları cevapsız bırakır.

Bu eksiklik, özellikle yatırımcı çıkış yapmak istediğinde doğrudan hukuki ihtilafa dönüşür. Hisselerin üçüncü kişilere devri sırasında önalım hakkı, birlikte satış, zorunlu satış hükümleri gibi maddelerin eksik ya da dengesiz düzenlenmesi, taraflar arasında çatışma yaratır. Bu nedenle her yatırım sözleşmesi, yalnızca iş birliğini değil, ayrılığı da planlamalıdır.

Yatırım süreçlerinde yapılan hukuki hatalar, sadece kısa vadeli kayıplara değil; uzun vadede girişimin yapısal bütünlüğünün bozulmasına ve yatırımın başarısızlıkla sonuçlanmasına neden olabilir. Bu süreçte girişimcinin hukuki farkındalığının yüksek olması, yatırımcının ise sözleşmesel dengeyi gözetmesi esastır. Yapılan her hukuki düzenleme, bir riskin bertaraf edilmesi ya da bir hak çatışmasının önlenmesi amacı taşır.

Önleyici strateji, yalnızca iyi hazırlanmış sözleşmeler değil; aynı zamanda sürecin her aşamasında hukuki denetimin aktif biçimde sürdürülmesiyle mümkündür. Yatırım yalnızca bir sermaye ilişkisi değil; sürekliliği hukukla güvence altına alınmış bir ortaklıktır.